|
ҳисобланмайди, чунки у ҳукм чиқаришдан аввал ҳиссадорлик ширкатларининг воқесини билишга ҳаракат қилгани йўқ. Ана шу ҳиссадорларнинг акцияларга эгалик қилиши ҳам тўғри бўлаверади. Модомики бу ишнинг ботиллигини билмаганлари учун узрли ҳисобланиб, шаръан ишлари тўғри деб топилар экан, бу пуллар уларга ҳалолдир. Аммо акцияларни мусулмонларга сотиш мумкин эмас. Чунки улар шаръан ботил молиявий қоғозлардир. Уларга эгалик қилишнинг ҳалоллиги тасодифий бир сабаб, яъни билмаганлик узр ўрнига ўтиши туфайли бўляпти. Шаръий ҳукм таништирилгандан кейин ёки бу ишнинг ҳукми ҳаммага аён бўлгандан кейин улар ҳаром молга айланиб, сотиш ҳам, сотиб олиш ҳам, бировга бериб сотдириш ҳам мумкин бўлмайди.
Шаръий ҳукмни билмаганлиги туфайли олиб қўйилган бу акциялардан қутулишнинг йўли ширкатни тарқатиш ёки уни исломий ширкатга айлантириш ёки ҳиссадорлик ширкатларининг акцияларини ҳалол, деб биладиган ғайридинни топиб, у орқали сотдириб, пулини олиш билан бўлади. Сувайд ибн Ғафаладан ривоят қилинишича, Билол Умар ибн Хаттоб р.а.га ходимларингиз ароқ, тўнғизларни ҳам хирожга олишяпти, деганида, уларни олманглар, лекин сотиш ваколатини беринглар-да, пулидан олинглар, деганлар. Буни Абу Убайд «Амвол»да ривоят қилган. Ҳеч ким Умарнинг бу ишини инкор қилмаган. Агар у шариатга тўғри келмаганида инкор қилишган бўларди. Шунга кўра, у ижмоъдир. Ароқ ва тўнғизлар аҳли зимманинг молларидир. Улар мусулмонларга мол бўлмайди. Аҳли зиммалар мусулмонларга жизянинг бадалига ўшаларни бермоқчи бўлганларида Умар р.а. уларни қабул қилмасликни, сотдириб пулини олишликни буюрди. Акциялар ҳам ғарблик капиталистларнинг моли ҳисобланиб, мусулмонларга мол бўлмайди. Мусулмонларнинг қўлига тушиб қолган бўлса, уларни олишлари жоиз эмас, сотдириб юборишлари лозим. Жизя ва хирожда Умар ароқ ва тўнғизларни зиммийларга сотдиришга рухсат берганидек, бу акцияларни ҳам мусулмонлар зиммийларга сотдиришлари мумкин.
Кооператив жамиятлар
Кооператив капиталистлик ширкатларнинг бир туридир. У гарчи кооператив жамият, деб номланса-да, аслида ширкатдир. Чунки унда бир гуруҳ шахслар ўзлари шуғулланадиган фаолият бўйича шерик бўлиб иш қилишга келишиб оладилар.
26-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143